ယူကရိန်းမှာ ပူတင် ရှိသမျှအကုန် လောင်းကြေးပုံထပ်ခဲ့သလား

၂၀၁၉ ခုနှစ် နွေရာသီတွင် ကရင်မလင်၌ သန်းခေါင်မတိုင်ခင်‌မှာ ဗလာဒီမာပူတင်ကို အာဏာသက်တမ်းတစ်နှစ်တိုးလာတိုင်း ဘေးအန္တရာယ်ဖြစ်နိုင်ခြေတွေအပေါ် ခံတွင်းတွေ့၊ မတွေ့ Financial Times သတင်းစာ၏ အယ်ဒီတာဟောင်း လိုင်ယွန်နယ် ဘာဘာက မေးခဲ့ဖူးသည်။

“(ဘေးအန္တရာယ် ကျရောက်နိုင်ခြေတွေက) တိုးလာတယ်၊ လျော့သွားတယ်လို့ မရှိပါဘူး။ ထိုက်သင့်သလောက်မှာ ရှိနေအောင်တော့ ထိန်းထားရတာပဲ။ ဒါပေမယ့် ရုရှားဆိုရိုးစကားအတိုင်းဆိုရင်တော့ အဲသလို ပြောလို့မရဘူး။ ဘေးအန္တရာယ်မဖြစ်အောင် ရှောင်လွန်းတဲ့သူဟာ ရှမ်ပိန်မသောက်ရဘဲ နေလိမ့်မယ်”တဲ့။

တစ်ချိန်က ပူတင်ပြောခဲ့ဖူးသည့် အနက်ကောက်ရမလွယ်သော၊ လှောင်ထေ့ထေ့ရှိသော စကားတို့က ယခုလို ယူကရိန်းကို ရုရှားတပ်များ ကျူးကျော်ဖို့ စစ်မိန့်ပေးလိုက်သည့် အချိန်မျိုးမှာတော့ ပြန်သတိရမိစရာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။

အာဏာကို ၂၂ နှစ်တိုင် ဆုပ်ကိုင်ထားခဲ့သော ပူတင်က ဥရောပတိုက်၏ နှလုံးသည်းပွတ်မြေတွင် စစ်ခင်းခဲ့ပြီ။ ယူကရိန်း၏ အချုပ်အခြာအာဏာကို မလျော်မကန် လွင့်ပါးမှိန်ဖျော့စေခဲ့ပြီ။ ရုရှားတို့ကိုယ်တိုင် လက်ခံထားခဲ့သောပဋိညာဉ်တို့ကို ဥပေက္ခာပြုပြီး ၁၉၉၄ ခုနှစ်ကာလသို့ နောက်ကြောင်းပြန်လှည့်စေခဲ့သည်။

ရုရှားတို့ဘက်မှ အခုတစ်မျိုး တော်ကြာတစ်မျိုး ဘယ်လောက်ပဲပြောပြော၊ အရင်းရှင်အနောက်နိုင်ငံများမှ အကျိုးလို၍ ညောင်ရေလောင်းစကား ဘယ်လောက်ပဲဆိုဆို အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များကိုရော ဥရောပနှင့်အာရှတစ်ခွင်ရှိ ကမ္ဘာ့အခင်းအကျင်းထဲ ပေါ်လာဦးမည့်အကျိုးဆက်တွေကို တားဆီးနိုင်ခဲ့ခြင်းမရှိသည်မှာတော့ အမှန်ပင်။ သို့ဖြစ်လျှင် ပူတင်က ယူကရိန်းကိစ္စတွင် ဘာကြောင့်များ ပုံအော၍ လောင်းကြေးထပ်ခဲ့ပါသလဲ။

ဝေဖန်သုံးသပ်သူများစွာလိုက ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုကြီးပြိုကွဲချိန်မှစ၍ ရုရှား၏ဆုံးရှုံးမှုများစွာကို အာရုံစိုက်၍ အဓိက ထည့်ပြောကြသည်။ ထိုသို့ပြောဆိုရာတွင် ဗဟိုဥရောပနှင့် ဘော်လ်တစ်နိုင်ငံများအထိ နေတိုးမဟာမိတ်တို့ တိုးချဲ့ဖြန့်ကျက်လာသည့် ကိစ္စလည်း ပါသည်။ အမေရိကန်ကဦးဆောင်၍ အီရတ်ကိုကျူးကျော်ဝင်ရောက်ပြီး လစ်ဗျားမှအားနာလျှင် မွမ်မာကဒါဖီကို ဖြုတ်ချလိုက်ခြင်းလည်းပါသည်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများဖြစ်သည့် ဂျော်ဂျီယာနှင့် ယူကရိန်းတို့က နေတိုးမဟာမိတ်အဖွဲ့တွင် ပါဝင်ခွင့်ရရေး ကြိုးပမ်းမှုများလည်းပါသည်။ ထို့အတွက် အာဏာပိုင်ဝါဒ ထူထောင်ထားသည့် ရုရှား၏ပတ်ပတ်လည်တွင် အနောက်နိုင်ငံစတိုင် ဒီမိုကရေစီ ကျင့်သုံးလာကြသည့် အနေအထားသို့ ရောက်ရှိသွားကြောင်းလည်း ပါသည်။

သို့သော် ထိုထဲမှာထည့်ပြောလေ့မရှိဘဲ ကျန်နေရစ်ခဲ့သည်တစ်ခုသောအချက်က အနောက်နိုင်ငံများ၏ ဩဇာတိက္ကမ အကျပိုင်းသို့ရောက်နေပြီဟူသော ပြောသံဆိုသံများကို ပူတင်က အမှန်တကယ်ယုံနေခြင်းပဲဖြစ်သည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်က ပူတင်ဖြေကြားခဲ့သော အင်တာဗျူးတစ်ခုတွင် ထိုသို့ ပြောဆိုမှုမျိုးကို တွေ့ရသည်။

လနှင့်ချီ၍ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ခဲ့ရသည့် အင်တာဗျူးကို ပူတင်က ရုရှား တော်ဝင်မင်းလေးပါးရုပ်ထုကြီးတွေရှိသည့် အစိုးရအဖွဲ့ရုံးခန်းထဲမှာပဲ ပြုလုပ်ဖြစ်သည်။ ပထမနီကိုလက်ဘုရင်၊ ဒုတိယအလက်ဇန္ဒားဘုရင်၊ ကက်သရင်းဘုရင်မကြီးနှင့် ပီတာဘုရင်ကြီးတို့၏ ရုပ်တုကြီးများက သမ္မတ၏ အလုပ်စားပွဲကို စီးမိုးကြည့်နေသယောင်ပင်။

အင်တာဗျူးလုပ်သည့် Financial Times မှ လိုင်ယွန်နယ် ဘာဘာတို့က စားပွဲဝိုင်းလေးတစ်ခုမှာ နေရာယူလျက်သား။ ထိုအချိန်က ကိုဗစ်အကြောက်တရားဖြင့် စားပွဲရှည်ကြီးတွေနှင့်သာ တွေ့ဆုံနေကြသည့် ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်တွေကို ပူတင်နှင့် သူ့နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး ဆာဂေ လက်ဗရော့ဗ်တို့က အမူအရာအားဖြင့်‌ လှောင်ပြောင်ရယ်မောနေကြသလိုပင်။

ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံပေါ်က လူကြိုက်များရေးဝါဒီတွေ အားကောင်းလာပြီး ဥရောပသမဂ္ဂထဲမှ ယူကေ ပြန်နုတ်ထွက်သည့် ကိစ္စ၊ ထရမ့် ရွေးကောက်ခံခြင်း၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမနီ၊ စပိန်နှင့် အီတလီတို့မှ အုံကြွမှုတွေနှင့် ပတ်သက်ပြီး အင်တာဗျူးသူက ပူတင်ကို မေးသည်။ ရုရှားမှာ ထိုသို့အခြေအနေတွေ ကြုံလာရလျှင်ရော ခုခံနိုင်အား ရှိပါ့မည်လားဟု။

ပူတင်က အနည်းငယ်လောက်ပဲ လှုပ်လှုပ်ရှားရှား ဖြစ်သွားပြီး ပြန်ဖြေသည်။ အစိုးရတစ်ခု၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ ” တည်ငြိမ်၊ ပုံမှန်ဖြစ်၊ လုံခြုံ၍၊ ရှေ့ရေးကြိုတွေးနိုင်သော ဘဝတစ်ခု” ကိုအာဏာပိုင်တွေက ဖန်တီးပေးထားကြောင်း သာမန်ပြည်သူတွေမေ့မနေစေဖို့ ဖြစ်သည် ဟုပြန်ဖြေခဲ့သည်။ အနောက်နိုင်ငံတွေက ထိုသင်ခန်းစာကို မေ့လျော့ပြီး ပြည်သူတွေနှင့် မျက်ခြေပြတ်သွားသည့်အတွက် “လစ်ဘရယ်ဝါဒက သုံးစားမရ ဖြစ်သွားတာပါ၊ ပြည်သူအများစုကြီးရဲ့အမြင်နဲ့ ပဋိပက္ခတွေ ဖြစ်လာရတာပေါ့” ဟု ဆိုသည်။

လစ်ဘရယ်ဝါဒနှင့်ပတ်သတ်၍ ပူတင့်အမြင်က မှန်ပေမယ့် အခြေခံကျကျ တွေးကြည့်လျှင်တော့ လွဲနေသေးသည်။ အာဏာရ သမ္မတဒေါ်နယ်ထရမ့်က မဲရလဒ်ကို လက်မခံချင်ဖြစ်နေသည့် အမေရိကန်မှ အုပ်စုကွဲပြားနေပုံကို သူထောက်ပြသည်မှာ မှန်ပါသည်။

ယခင်နွေရာသီကမှ အာဖဂန်နစ္စတန်မှ အမေရိကန်တပ်များ ကသောင်းကနင်း ထွက်ခွာလာခဲ့ရပြီး အရှေ့အလယ်ပိုင်းအရေးအတွက် ယခင်လို ကတိတွေမပေးနိုင်တော့သည့် အဖြစ်ကြောင့် အမေရိကန် အထိနာနေပြီဟု ဆိုချင်လည်း ဆိုနိုင်ပါသည်။ ဒီမိုကရေစီထွန်းကားသော အနောက်နိုင်ငံများသည် ကိုယ့်ရှူးကိုယ်ပတ်၍ ယူကေမှ Brexit လိုအဖြစ်မျိုးတွေနှင့် ကြုံကြရတာလည်း ရှိသည်။

သို့သော် အခြားတစ်ဖက်မှကြည့်လျှင်တော့ ပူတင်၏ အကြီးဆုံး အကြောက်တရားမှာ ယူကရိန်းနိုင်ငံထိ နေတိုးမဟာမိတ်တွေ တပ်ဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ ချဲ့ထွင်လာခြင်းမဟုတ်။ ရုရှား၏ အိမ်ပေါက်ဝနားဖြစ်သည့် ယူကရိန်းတွင် ဒီမိုကရေစီအောင်မြင်သွားမှာကို ကြောက်နေခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ယူကရိန်း၏ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံအဖြစ် ရပ်တည်ခွင့်ကို သူငြင်းပယ်လိုသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် ယူကရိန်းကို ချိုးနှိမ်ဖို့ သူအမိန့်ပေးခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။

ထိုသို့ဆိုလျှင် ဘာဆက်လုပ်ကြမည်နည်း။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်သို့ ဦးတည်သွားခဲ့သည့် နာဇီဂျာမနီ၏ သြစတြီးယား၊ ချက်ကိုဆလိုဗက်ကီးယားနှင့် ပိုလန်တို့ကို ကျုးကျော်သိမ်းပိုက်ပုံမျိုးပင် ရုရှားက နယ်မြေကျူးကျော်သိမ်းပိုက်သည်ကို အနောက်နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များ ကောင်းကောင်း သတိထားမိကြပါသည်။

ဖြေရှင်းမှုမပြုပါကလည်း ထိုလုပ်ရပ်မျိုးကို ဗွေမယူသည့်သဘောသက်ရောက်ကာ တရုတ်က မိုင်တစ်ရာကျော်ဝေးသော ထိုင်ဝမ်ကျွန်းကို သိမ်းပိုက်လာပါလိမ့်မည်။ “ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မဟာမိတ်တွေအတွက်တော့ စိုးရိမ်ပူပန်စရာမရှိပါဘူး။ ခုကိစ္စက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မိတ်ဖက်နိုင်ငံတွေအတွက် ပိုပြီးပူနေရတာပါ” ဟုအမေရိကန်အဆင့်မြင့်အရာရှိတစ်ဦး က ဆိုခဲ့သည်။

ပထမဆုံးအဆင့်မှာ ရုရှားကို စီးပွားရေးနှင့်ငွေကြေးဆိုင်ရာ ဒဏ်ခတ်ပိတ်ဆို့မှုတွေ တက်ညီလက်ညီ ချမှတ်ဖို့ဖြစ်သည်။ ဤနည်းဖြင့် ရုရှားတွင် တန်ခိုးရှိန်ဝါကြီးနေသောတစ်ယောက်ချင်းကို အနောက်နိုင်ငံတွေမှာ သွားလာခွင့်မပြုဘဲ သူတို့ပိုင်ဆိုင်မှုတွေကို အနောက်နိုင်ငံဘဏ်စာရင်းတွေထဲမှ လွှဲပြောင်းထုတ်ယူလို့မရအောင် ထိန်းချုပ်ထားနိုင်သည်။

သို့ဆိုလျှင် ဆီမီကွန်ဒက်တာချစ်ပ်ပြားတွေအပါအဝင် အနောက်နိုင်ငံများ၏ အဆင့်မြင့်နည်းပညာတွေကို သူတို့လက်လှမ်းမှီနိုင်တော့မည် မဟုတ်။ ဒဏ်ခတ်မှုများကြောင့် ရုရှားစတော့ခ်ရှယ်ယာနှင့် ရူဘယ်ငွေကြေးတို့ ဈေးထိုးကျသွားသော်လည်း စွမ်းအင်လိုအပ်မှုကြီးမားနေသည့် ဥရောပနိုင်ငံများက (စွမ်းအင်အတွက်) ငွေကုန်ကြေးကျ ရုတ်တရက် မြင့်တက်လာမှုတော့ ရှိနေပြန်သည်။

အနောက်နိုင်ငံများက ရှေ့မတိုးနောက်မဆုတ်အခြေအနေတွေမှာ အကြာကြီး ပေမခံနိုင်တာ ပူတင် အတတ်သိသည်။ ခရိုင်းမီးယားဒေသကို သိမ်းပိုက်ပြီးစဥ်ကလည်း စုတ်ပြတ်သွားအောင် ဝေဖန်ကြတာတွေကို ပူတင် ခံနိုင်ရည်ရှိခဲ့သည်။ ရေနံဈေးမြင့်တက်သွားသောကြောင့် ကောင်းကောင်းမြတ်ခဲ့သည့်အပြင် နိုင်ငံခြားအရန်‌ငွေတွေလည်း ဒေါ်လာသန်းပေါင်း သိန်းနှင့်ချီ၍ ပိုက်ထားမိပြီးသား ဖြစ်သည်။ တရုတ်သမ္မတရှီကျင့်ဖျင်နှင့် နီးနီးကပ်ကပ်ရှိနေ၍လည်း အနောက်နှင့်ထိပ်တိုက်တွေ့မည့်အရေး အမေရိကန်က တစ်ကြိမ်မက တွေးပြီးမှလုပ်ရမည်ဆိုတာ သူတွက်ဆပြီးသားဖြစ်သည်။

တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် ဤရက်သတ္တပတ်သည် တရုတ်နှင့် ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုတို့ကြား ခွာပြဲသွားစေသည့် နစ်ဆင်-ကစ်ဆင်းဂျား ကြိုးပမ်းမှုနှစ်ငါးဆယ် ပြည့် ရွှေရတုကာလဖြစ်နေသည်ကတော့ သမိုင်း၏လှောင်ပြောင်သရော်မှုတစ်ခု ဖြစ်နေပါလိမ့်မည်။ အကယ်၍ အမေရိကန်နှင့်တရုတ်သာ ပိုမိုနက်ရှိုူင်းသော သံတမန်ဆက်ဆံရေးရှိခဲ့ပါက တရုတ်၏ ကြားဝင်ဖျောင်းဖျမှုဖြင့် ပူတင်ကို ကိုယ်ရှိန်သတ်နိုင်ပေဦးမည်။

လက်ရှိမှာတော့ ပူတင်သည် ကြောင်းကျိုးယုတ်တိတွေ၊ ဝေဖန်မှုတွေကြောင့် နဲနဲမှ တုန်လှုပ်ယိမ်းယိုင်မည့်ပုံ မပေါ်။ သို့သော်လည်း သူ့အမျိုးသားလုံခြုံရေးအဖွဲ့ကို ယူကရိန်းကိစ္စချောဖို့ တုံးတိုက်တိုက်၊ ကျားကိုက်ကိုက် လုပ်ကြဖို့ အပြင်းအထန်၊ မျက်စေ့ထောက်ထောက် ‌မောင်းနေရသည်။

အနီးကပ်ကြည့်လျှင် ကြောက်ရွံ့ထိတ်လန့်နေပုံရသည့် သူ့မျက်လုံးတွေက ရုရှားရာဇဝင်တွင် စာတင်နိုင်ဖို့လည်း စိတ်သန်နေပုံရသည်။ သူရာထူးကဆင်းသည့်အခါ ၁၉ ရာစု ရုရှားအင်ပါယာက ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည့် ပိုင်နက်နယ်ပယ်တစ်ခုကို ပြန်ထိန်းသိမ်းနိုင်သူကြီးအဖြစ် ကမ္ပည်းတင်ခဲ့ချင်ပုံရသည်။ အားလုံးအဖို့ကတော့ ပူတင်သည်လည်း နောင်တော့နောင်တော် ကျူးကျော်ရေးသမားကြီးများ၏ လမ်းစဉ်အတိုင်း ခြေလွန်လက်လွန် အမှားကြီးမှားသွားတာပဲ ဖြစ်ပါစေဟု ဆုတောင်းနေရုံသာ။

(မူရင်းဆောင်းပါးရှင်မှာ Financial Times သတင်းစာ၏ အယ်ဒီတာဟောင်း လိုင်ယွန်နယ်ဘာဘာ ဖြစ်သည်။)