၂၇၊အောက်တိုဘာ။
မြန်မာနိုင်ငံကနေ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသူ တဦးဖြစ်တဲ့ မဆုမွန်ဟာ သူမအသက် ၃၃ နှစ်မှာ ပထမဆုံး ပတ်စပို့ စာအုပ်ကို ရရှိခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၃ ကတည်းက ထိုင်းနိုင်ငံမှာ အိမ်အကူအဖြစ် အလုပ်သမားဘဝကို စတင်ခဲ့တဲ့ သူမဟာ အခုဆိုရင် ထိုင်းနိုင်ငံမှာ အလုပ်လုပ်ကိုင်ခဲ့တာ ၁၂နှစ် ကျော်ခဲ့ပါပြီ။မဆုမွန် အနေနဲ့ သူမဘဝကို နောက်ထပ် တဆင့်မြှင့်တင်နိုင်ဖို့ ပညာသင်ကြားရေး၊အလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းတွေ အတွက် ရည်ရွယ်ပြီး ပြည်ပခရီးထွက်ခွာနိုင်ဖို့ ပတ်စပို့စာအုပ်ကို ဘတ် ၁၆၀၀၀ အကုန်ကျ ခံပြီး လုပ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။ဒီပမာဏဟာသူမရဲ့တလစာ လုပ် အားခနဲ့ ညီမျှပါတယ်။ဒါပေမယ့် ပတ်စပို့စာအုပ်ရလာတဲ့အခါမှာတော့ Passport For Thailand Only စာတန်းပါတဲ့ တံဆိပ်တုံးထုခံထားရတာကို တွေ့လိုက်ရပါတယ်။“ဒီလောက်ငွေအကုန်ကျခံပြီး ဘယ်မှသွားလို့မရဘူးဆိုတာက တရားလွန် မတရားတာကြီး”လို့ မဆုမွန်က ပြောပါတယ်။
မြန်မာနဲ့ ထိုင်းနိုင်ငံဟာ နယ်နိမိတ်ချင်း ကီလိုမီတာ ၂၄၀၀ ကျော် ထိစပ်နေပြီး နိုင်ငံရေး မတည်ငြိမ်မှုနဲ့အတူ ဖွံ့ဖြိုးမှုနောက်ကျတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံကရွှေ့ပြောင်းလုပ်သားသန်းပေါင်းများစွာဟာ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ လာရောက် အလုပ်လုပ်ကိုင်နေကြပါတယ်။၂၀၂၄ ခုနှစ် မှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ရွှေ့ပြောင်းသွားလာရေးအဖွဲ့ (IOM) က ထုတ်ပြန်တဲ့ စစ်တမ်းတခုအရ နှစ်ကုန်ပိုင်းမှာ ထွက်ရှိထားတဲ့ ထိုင်းရောက် မြန်မာနိုင်ငံသားအရေအတွက်ဟာ ၄ သန်းကျော် ရှိတယ်လို့ ဆိုထားပါတယ်။
အများစုကတော့ ထိုင်းနိုင်ငံမှာ 3-D အဆင့် သတ်မှ တ်ထားတဲ့ အလုပ်အကိုင်တွေကိုသာ လုပ်ကိုင်ကြရတာပါ။ မဆုမွန်ဟာလည်း ထိုင်းနိုင်ငံကို နယ်စပ်ကနေတဆင့် တရားမဝင် ဝင်ရောက်လာခဲ့ပြီး အိမ်အကူ လုပ်ငန်းကို စတင် လုပ်ကိုင်ခဲ့ရသူ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီနောက် ထိုင်းဘာသာစကားကို တတ်မြောက်အောင် သင်ကြားခဲ့သလို ယာယီနေထိုင်ခွင့်နဲ့ အလုပ်လုပ်ခွင့်ပြုလက်မှတ် ပန်းရောင်ကဒ် (Pink Card) ရအောင် ကြိုးစားခဲ့ရသူ ဖြစ်ပါတယ်။အဲဒီနောက် CI စာအုပ်(Certificate of Identity)ကနေ PJ (Passport for Job) စာအုပ်ကို ပြောင်းလဲလုပ်ရာမှာ အခုလို အခြေအနေကို ကြုံခဲ့ရတာ ဖြစ်ပါတယ်။
🔹 နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဖိနှိပ်ကန့်သတ်မှုများ(Political Restrictions)
ဒီပတ်စပို့စ် စာအုပ်တွေကို ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းမှာရှိနေတဲ့ ဘန်ကောက် မြန်မာသံရုံးနဲ့ မဟာချိုင်မှာရှိတဲ့ (CI) စာအုပ် ထုတ်ပေးတဲ့ အမှတ်(၂) ရုံး၊ တနည်းအားဖြင့် သာမာန် မြန်မာနိုင်ငံကူး လက်မှတ်ထုတ်ပေးရေး ဌာနစိပ်ရုံး (TDCC) ကနေ အခုလအတွင်း ထုတ်ပေးခဲ့တာပါ။အဲဒီ ဌာနစိပ်က ထုတ်ပေးခဲ့တဲ့ ပတ်စပို့စ် စာအုပ်တွေမှာ Passport For Thailand Only ဆိုတဲ့ တံဆိပ်တုံး ထုပေးနေတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီအခြေအနေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ ဘန်ကောက်သံရုံးနဲ့ ချင်းမိုင်မှာရှိတဲ့ အလုပ်သမား သံအရာရှိရုံးကို ဆက်သွယ်မေးမြန်းဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပေမယ့် အဆက်သွယ် မရခဲ့ပါဘူး။ သံရုံးဘက်က လစ်လျူရှုထားပေမယ့် ဒီသက်ရောက်မှုဟာ ထိုင်းရောက် မြန်မာရွေ့ပြောင်း အလုပ်သမားတွေကြားမှာ ကြီးကြီးမားမား လှုပ်လှုပ်ခတ်ခတ် ဖြစ်နေပါတယ်။
TDCC ရုံးမှာ PJ ပြုလုပ်နိုင်ဖို့အတွက် တရားမဝင် ဝန်ဆောင်မှုပေးနေတဲ့ သူတွေကတော့ ဒီစာအုပ်တွေဟာ ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်းမှာပဲ သုံးလို့ရမယ်လို့ ရုံးတာဝန်ရှိသူတွေက ပြောတယ်လို့ တဆင့်ပြန်ပြောပြ ကြပါတယ်။
“မဟာချိုင်ရုံးမှာ စာအုပ်လဲကြသူတွေက အမှန်တကယ်ရွေ့ပြောင်း အလုပ်သမားတွေများတယ်။ သူတို့က နိုင်ငံရေးသမားတွေကို ပိတ်ချင်လို့ လုပ်တာဆိုရင်အ ခုနစ်နာနေတာက တကယ့်အလုပ်သမားတွေဖြစ်တယ် ” လို့ မြန်မာရွှေ့ပြောင်း အလုပ်သမားတွေကြားမှာ လူသိများတဲ့ AAC (လက်တွဲကူညီ) အဖွဲ့ရဲ့ ဒါရိုက်တာဖြစ်သူ ဦးခိုင်ကြီးက ပြောပါတယ်။
မူလက စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးမှု ကွာဟချက်ကြောင့် ထိုင်းနိုင်ငံကို ရွှေ့ပြောင်းအခြေချ အလုပ်လုပ်ကိုင်ကြရတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံသားတွေဟာ ၂၀၂၁ စစ်တပ်က တကျော့ပြန် အာဏာသိမ်းပြီး နောက်ပိုင်းမှာတော့ နိုင်ငံရေး ဖိနှိပ်မှုကြောင့်လည်း ပြည်တွင်းကနေ ရှောင်တိမ်းလာကြရတဲ့ လူဦးရေ သိသိသာသာ များပြားလာခဲ့ပါတယ်။
အဲဒီနောက် ၂၀၂၄ ခုနှစ်မှာ စစ်အင်အား လျှော့နည်းလာတဲ့ စစ်တပ်က စစ်မှုထမ်းဥပဒေကို ပြဌာန်းခဲ့ပါတယ်။ လူငယ်တွေကို ပြည်တွင်းစစ်အတွင်း အဓမ္မ ဆွဲသွင်းပြီး ရှေ့တန်းစစ်မျက်နှာကို ပို့ဆောင်နေတဲ့အတွက် လူငယ်အမြောက်အများဟာ နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်ပြီး နိုင်ငံအတွင်းက ထွက်ပြေး ကြရပြန်ပါတယ်။
ဒါ့အပြင် နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှု၊ နိုင်ငံရဲ့ နေရာအနှံ့မှာ ပြည်တွင်းစစ် တောက်လောင်နေတာကြောင့် စီးပွားရေးဟာလည်း ကျဆင်းခဲ့ရပြီး ထိုင်းနိုင်ငံမှာ ပြောင်းရွှေ့အခြေချ အလုပ်လုပ်ကိုင်လိုသူ အရေအတွက်ဟာ သိသိသာသာ များပြားလာခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။
“ ဒီထဲက သုံးပုံနှစ်ပုံလောက်ဟာ ရွေ့ပြောင်းအလုပ်သမားတွေဖြစ်ပါတယ် ” လို့ ဦးခိုင်ကြီးက ပြောပါတယ်။
ဒီဖြစ်စဉ်မှာ စစ်ကော်မရှင်ကတော့ နိုင်ငံရေးကြောင့် တိမ်းရှောင်လာရသူတွေကို ပစ်မှတ်ထား ဖိအားပေးဖို့ ရည်ရွယ်ပြီး လုပ်တာလို့ ထိုင်းရောက် မြန်မာရွေ့ပြောင်းအရေး ကူညီဆောင်ရွက်ပေးနေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေက တညီတညွတ်တည်း မှတ်ချက်ပြုထားကြပါတယ်။
🔹 ဖျက်ဆီးခံလိုက်ရတဲ့ မြန်မာလူငယ်တွေရဲ့ အိပ်မက်
ထိုင်းနိုင်ငံအတွင်း တရားမဝင် ရောက်လာကြသူတွေကို ထိုင်းအစိုးရက တရားဝင်ဖြစ်လာအောင် ကြိုးစားပေးခဲ့ပြီးနောက် ဒီကတဆင့် ပညာရေးနဲ့ အလုပ်ကိုင် အခွင့်အလမ်းတွေကို တိုးချဲ့ရှာဖွေနိုင်ဖို့အတွက် မြန်မာလူငယ်ရွေ့ပြောင်း အလုပ်သမားတွေဟာ နိုင်ငံတကာကို သွားလာနိုင်တဲ့ နိုင်ငံကူးလက်မှတ်ကို ပြုလုပ်ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။
ရွေ့ပြောင်းအလုပ်သမားအခွင့်အရေး ကွန်ရက် (MWRN)ရဲ့ တာဝန်ရှိသူတဦး ကတော့ ဒါဟာ ပြည်တွင်းက လူငယ်တွေရဲ့ အနာဂတ်တွေကိုတင် မဟုတ်ဘဲ ပြည်ပကိုရောက်နေတဲ့ လူငယ်တွေရဲ့ အနာဂတ်တွေကို ထိန်းချုပ်ဖျက်ဆီးဖို့ ကြိုးစားနေတာဖြစ်တယ်လို့ မှတ်ချက်ပြုပါတယ်။
“ဒါဟာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာစာတမ်းကို ပြောင်းပြောင်းတင်းတင်းချိုးဖောက်တာပဲ။ဒါကို ထိုင်းအစိုးရက ဘယ်လို ကိုင်တွယ်မလဲဆိုတာကို ကျွန်တော်တို့ စောင့်ကြည့်ရမှာပဲ ” လို့ ပြောပါတယ်။
🔹 အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာစာတမ်းရဲ့ အပိုဒ် ၁၃ မှာ “ကျွန်ုပ်တို့သည် နိုင်ငံအတွင်း၌ သော်လည်းကောင်း၊ နိုင်ငံပြင်ပဖြစ်သည့် နိုင်ငံခြားသို့ သော်လည်းကောင်း အလိုရှိရာသို့ လွတ်လပ်စွာ သွားလာပိုင်ခွင့် ရှိသည် ” လို့ ပြဌာန်းထားပါတယ်။
ဒါ့အပြင် မြန်မာနိုင်ငံဟာ နိုင်ငံတကာ အရပ်ဘက်နှင့် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ် (International Covenant on Civil and Political Rights) ကို လက်မှတ်ရေးထိုးထားတဲ့ နိုင်ငံတနိုင်ငံ ဖြစ်ပြီး ၊ ဒီစာချုပ်အရ နိုင်ငံသားတဦးဟာ ဘယ်နိုင်ငံကို မဆို ထွက်ခွာခွင့်အတွက် အာမခံထားသလို အဲဒီအခွင့်အရေးကို အကောင်အထည်ဖေါ်နိုင်ဖို့အတွက် ခရီးသွားလာခွင့် စာရွက်စာတမ်းတွေကို ထုတ်ပေးမယ်လို့ နိုင်ငံတကာနဲ့ သဘောတူညီထားတာ ဖြစ်ပါတယ်။
အခုလို နိုင်ငံတနိုင်ငံနဲ့ တနိုင်ငံ လွတ်လပ်စွာ ခရီးသွားလာခွင့်ကို ပိတ်ပင်ဖို့ ကြိုးစားတာဟာ နိုင်ငံတကာဥပဒေအရ လုပ်ခွင့်မရှိပါဘူး။
ဒါ့ကြောင့် Passport For Thailand Only လို့ တံဆိပ်တုံးအထုခံထားရတဲ့ စာအုပ်တွေဟာ အမှန်တကယ် တခြား နိုင်ငံတွေကို ဆက်လက် ထွက်ခွာနိုင်ခွင့် မရှိတော့ဘူးလားလို့ မေးခွန်းထုတ်စရာ ဖြစ်လာပါတယ်။
ထိုင်းနိုင်ငံ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးဌာနရဲ့ Hot Line ဖုန်းနံပါတ်ကို အခုလို မြန်မာပတ်စပို့ စာအုပ်တွေမှာ Passport For Thailand Only တံဆိပ်တုံး ထုနေတဲ့ ကိစ္စနဲ့ ပါတ်သက်ပြီး ဒီစာအုပ် ကိုင်ဆောင်သူတွေရဲ့ ခရီးသွားလာခွင့် အခြေအနေကို ဆက်သွယ် မေးမြန်းခဲ့ပါတယ်။ Hot Line ကို တာဝန်ယူဖြေကြားပေးတဲ့ ဝန်ထမ်းတဦးက အခုလို နိုင်ငံဧရိယာ သတ်မှတ်တဲ့ တံဆိပ်တုံးထုတာဟာ တတိယနိုင်ငံတွေဆီ ခရီးသွားလာခွင့်ကို တားမြစ်နိုင်မှာ မဟုတ်ကြောင်းနဲ့ အခုလို ကန့်သတ်ချက်မျိုးကို တခါမှ မသိရကြောင်း ပြန်ဖြေကြားခဲ့ပါတယ်။ဒါ့အပြင် ပုံမှန် မြန်မာနိုင်ငံကူးလက်မှတ် ကိုင်ဆောင်ထားသူတွေအနေနဲ့ နိုင်ငံတကာလေကြောင်းခရီးစဉ်တွေကို စီးနင်းခွင့်ရရှိမှာ ဖြစ်တယ်လို့လည်း သူက ပြောပါတယ်။
မြန်မာရွေ့ပြောင်း အလုပ်သမားတွေအတွက် ပြည်ပခရီးသွားဝန်ဆောင်မှု လုပ်ပေးနေတဲ့ မနွယ်လေးကတော့ “ကျွန်မတို့ ထွက်လို့ရမလားလို့ စမ်းတိုးကြည့်ဖို့တော့ရှိပါတယ်။ နားလည်သလောက်ကတော့ တဖက်နိုင်ငံက ဗီဇာပေးမယ်၊ ထိုင်းဘက်ကလည်း ဒီတုံးအပေါ် မရစ်ဘူးဆိုရင် စစ်ကောင်စီက ဘာမှလုပ်လို့မရပါဘူး ” လို့ ပြောပါတယ်။
သူက ဆက်ပြီး ဒီတုံးထုခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်ဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ စက်တင်ဘာလကမှ စတင်ခဲ့တာကြောင့် ဒီတလ အတွင်းမှာ ဒီပတ်စ်ပို့တွေကို အသုံးပြုနိုင်တဲ့ အခြေအနေ မရှိသေးတာကြောင့် အမှန်တကယ် ထွက်ခွာတဲ့အခါ ဘယ်လို ကြုံရနိုင်တယ်ဆိုတာကို မသိနိုင်သေးတာ ဖြစ်တယ်လို့ ရှင်းပြပါတယ်။
လောလောဆယ်မှာ စမွန်ပရာကန်က လုပ်ငန်းခွင်တခုမှာ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေတဲ့ မဆုမွန်ကတော့ အခုလို အခြေအနေကို စိတ်ပျက်နေပြီး “ Passport For Thailand Only ဆိုရင် ညီမတို့က ဘာလို့ စာအုပ်ကြီး (PJ)ပြောင်းဖို့လိုတော့မှာလဲ။ အခုကတော့ စောင့်ကြည့်ရုံပေါ့” လို့ ရင်ဖွင့်ပါတယ်။
(ဒီဆောင်းပါးကို HaRD Stories နဲ့ Delta News Agency တို့ ပူးပေါင်းရေးသားပြီး Canada Fund for Local Initiatives ရဲ့ ပံ့ပိုးမှုနဲ့ တင်ဆက်ပါတယ်။)
#CanadaFund #CanadafundinThailand
@canadainthailand
#HaRDstories, #hrdstories
@HRDstories
#DeltaNewsAgency #DNA@deltanewsagency